کاتاراکت یا آب مروارید چیست؟

آب مروارید، همانند مهی که در افق پنهان می‌شود، آرام و بی‌صدا به سراغ شما می‌آید و بر زندگی روزمره شما تأثیر می‌گذارد. در حالی که ممکن است در ابتدا تأثیر چندانی نداشته باشد، اما به مرور زمان، می‌تواند به کاهش چشمگیر کیفیت بینایی و بروز مشکلاتی جدی‌تر منجر شود. آیا می‌دانستید که کاتاراکت در واقع یکی از شایع‌ترین علل کاهش بینایی در سراسر جهان است و به رغم آن که با افزایش سن به‌طور طبیعی افزایش می‌یابد، می‌تواند تحت تأثیر عوامل دیگر نیز قرار گیرد؟

در این مطلب از تیم تحریریه آسان درمان ، قصد داریم به بررسی دقیق‌تر این بیماری بپردازیم؛ از دلایل بروز آن، علائم اولیه و پیشرفته، تا روش‌های تشخیص و درمان. با ما همراه باشید تا با نگاهی عمیق‌تر به یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال قابل درمان‌ترین مشکلات بینایی، به درک بهتری از آن برسیم و به شما کمک کنیم تا با آگاهی و آماده‌سازی به مقابله با آن بپردازید.

کاتاراکت یا آب مروارید چیست؟

کاتاراکت یا آب مروارید یکی از شایع‌ترین علل کاهش بینایی در جهان است که اغلب در افراد مسن رخ می‌دهد. این بیماری به دلیل کدر شدن عدسی طبیعی چشم ایجاد می‌شود که باعث می‌شود نور به درستی از عدسی عبور نکند و در نتیجه تصویری واضح بر روی شبکیه تشکیل نشود. به عبارت ساده‌تر، کاتاراکت به معنای «ابری شدن» یا «مه‌آلود شدن» عدسی چشم است که دید را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

ساختار چشم و نقش عدسی

برای درک بهتر کاتاراکت، لازم است ابتدا با ساختار چشم و عملکرد عدسی آشنا شویم. چشم انسان شامل قسمت‌های مختلفی است که هر یک نقش مهمی در ایجاد بینایی ایفا می‌کنند. نور از طریق قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم) وارد چشم می‌شود و سپس از طریق مردمک به عدسی می‌رسد. عدسی چشم که پشت عنبیه قرار دارد، یک ساختار شفاف و انعطاف‌پذیر است که وظیفه متمرکز کردن نور بر روی شبکیه را دارد. شبکیه لایه‌ای از سلول‌های حساس به نور در پشت چشم است که نور را به سیگنال‌های عصبی تبدیل می‌کند و این سیگنال‌ها به مغز ارسال می‌شوند تا تصویر نهایی شکل بگیرد.

عدسی چشم از پروتئین‌ها و آب تشکیل شده است و به دلیل شفافیت بالای آن، نور می‌تواند بدون انکسار یا پراکندگی از آن عبور کند. اما با گذشت زمان و افزایش سن، پروتئین‌های عدسی شروع به تجمع و چسبندگی می‌کنند که این امر منجر به کدر شدن عدسی و تشکیل کاتاراکت می‌شود.

انواع کاتاراکت

کاتاراکت به اشکال مختلفی رخ می‌دهد که بسته به محل و نوع کدر شدن عدسی، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود:

1- کاتاراکت هسته‌ای: این نوع کاتاراکت بیشتر در مرکز عدسی (هسته) تشکیل می‌شود و معمولاً با گذشت زمان افزایش می‌یابد. افراد مبتلا به کاتاراکت هسته‌ای ممکن است در ابتدا نزدیک‌بینی یا دیدن جزئیات نزدیک را بهتر تجربه کنند، اما با گذشت زمان، دید کلی آنها به شدت کاهش می‌یابد.

2- کاتاراکت کورتیکال: این نوع کاتاراکت در حاشیه‌های عدسی شکل می‌گیرد و به تدریج به مرکز آن پیشروی می‌کند. این نوع کاتاراکت معمولاً به صورت خطوط سفید یا کدر در حاشیه عدسی ظاهر می‌شود و می‌تواند باعث پراکندگی نور و در نتیجه ایجاد هاله‌ها یا دید محو در اطراف منابع نوری شود.

3- کاتاراکت پسین ساب‌کپسولر: این نوع کاتاراکت در قسمت پشتی عدسی و زیر کپسول خلفی تشکیل می‌شود. کاتاراکت پسین ساب‌کپسولر اغلب با دید نزدیک مشکل ایجاد می‌کند و ممکن است باعث خیرگی یا هاله‌ در اطراف نورهای روشن شود.

4- کاتاراکت مادرزادی: این نوع کاتاراکت در هنگام تولد یا در اوایل کودکی ظاهر می‌شود. علت آن می‌تواند وراثتی باشد یا به دلیل عفونت‌ها، ضربه‌ها یا سوء تغذیه در دوران بارداری ایجاد شود.

عوامل خطرزا و علل ایجاد کاتاراکت

کاتاراکت به عنوان یک بیماری پیچیده، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. اگرچه افزایش سن مهم‌ترین عامل خطرزا برای ایجاد کاتاراکت است، اما سایر عوامل نیز می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. برخی از مهم‌ترین عوامل خطرزا شامل موارد زیر هستند:

افزایش سن: همانطور که اشاره شد، با افزایش سن، احتمال تجمع پروتئین‌ها و کدر شدن عدسی افزایش می‌یابد. اکثر افراد بالای 60 سال به نوعی از کاتاراکت مبتلا می‌شوند.

ژنتیک: افرادی که دارای سابقه خانوادگی کاتاراکت هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

قرار گرفتن در معرض نور ماوراء بنفش: تابش مستقیم و طولانی مدت نور خورشید می‌تواند به عدسی آسیب برساند و خطر ایجاد کاتاراکت را افزایش دهد.

دیابت: افراد مبتلا به دیابت به دلیل تغییرات متابولیکی که در بدن آنها رخ می‌دهد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کاتاراکت قرار دارند.

استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی: مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها می‌تواند به کدر شدن عدسی و ایجاد کاتاراکت منجر شود.

سیگار کشیدن: تحقیقات نشان داده‌اند که سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به کاتاراکت را افزایش دهد، زیرا مواد سمی موجود در سیگار باعث آسیب به پروتئین‌های عدسی می‌شوند.

ضربه به چشم: آسیب‌های جسمی به چشم می‌توانند منجر به ایجاد کاتاراکت شوند. این نوع کاتاراکت معمولاً پس از چند سال از وقوع آسیب ظاهر می‌شود.

علائم و نشانه‌های کاتاراکت

کاتاراکت به تدریج توسعه می‌یابد و در مراحل ابتدایی ممکن است هیچ علامت خاصی نداشته باشد. اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است مشاهده شوند:

کاهش تدریجی بینایی: این علامت شایع‌ترین نشانه کاتاراکت است. افراد مبتلا ممکن است احساس کنند که دید آنها به تدریج محو یا تار می‌شود.

خیرگی یا هاله در اطراف نور: افراد ممکن است در دیدن نورهای روشن دچار مشکل شوند و هاله‌هایی در اطراف نور مشاهده کنند.

دو بینی در یک چشم: در برخی موارد، کاتاراکت می‌تواند منجر به دوبینی در یک چشم شود.

تغییرات در دید رنگ‌ها: ممکن است رنگ‌ها کمتر روشن و واضح به نظر برسند.

نیاز مکرر به تغییر عینک: افراد مبتلا به کاتاراکت ممکن است نیاز به تغییر مکرر عینک یا لنزهای تماسی داشته باشند، زیرا دید آنها به سرعت تغییر می‌کند.

دیدن بهتر در نور کم: برخلاف دید معمول، برخی افراد مبتلا به کاتاراکت ممکن است در نور کم بهتر ببینند، اگرچه این یک علامت گذرا است.

تشخیص کاتاراکت

تشخیص کاتاراکت از طریق معاینه‌های چشمی انجام می‌شود. چشم‌پزشک با استفاده از ابزارهای خاص مانند اسلیت لامپ و افتالموسکوپ، عدسی چشم را بررسی می‌کند و میزان کدر شدن آن را ارزیابی می‌کند. همچنین، تست‌های بینایی نیز ممکن است برای ارزیابی میزان تأثیر کاتاراکت بر دید فرد انجام شود.

درمان کاتاراکت

درمان کاتاراکت بسته به شدت بیماری و تأثیر آن بر زندگی روزمره فرد متفاوت است. در مراحل اولیه، زمانی که کاتاراکت هنوز خفیف است و تأثیر زیادی بر بینایی ندارد، ممکن است نیازی به درمان خاصی نباشد و تغییراتی در سبک زندگی، مانند استفاده از عینک‌های جدید، کنترل روشنایی محیط و استفاده از عینک‌های آفتابی برای کاهش تأثیر نور خورشید کافی باشد.

با این حال، زمانی که کاتاراکت به مرحله‌ای می‌رسد که بینایی به شدت کاهش یافته و انجام فعالیت‌های روزمره مشکل می‌شود، جراحی معمولاً تنها گزینه مؤثر برای درمان است.

جراحی کاتاراکت

جراحی کاتاراکت یک روش ایمن و مؤثر است که در آن عدسی کدر شده برداشته می‌شود و با یک عدسی مصنوعی شفاف جایگزین می‌شود. این جراحی به طور معمول به دو روش انجام می‌شود:

1- فیکوامولسیفیکاسیون (Phacoemulsification): این روش شایع‌ترین نوع جراحی کاتاراکت است. در این روش، جراح یک برش کوچک در قرنیه ایجاد می‌کند و با استفاده از امواج اولتراسوند، عدسی کدر شده را به قطعات کوچک‌تری تبدیل می‌کند و سپس آنها را از چشم خارج می‌کند. پس از برداشتن عدسی، یک عدسی مصنوعی داخل چشم قرار داده می‌شود.

2- اکسترکسیون خارج کپسولی (Extracapsular Cataract Extraction): این روش برای کاتاراکت‌های پیشرفته که عدسی بسیار کدر شده است، استفاده می‌شود. در این روش، یک برش بزرگ‌تر در قرنیه ایجاد می‌شود و عدسی به صورت یکپارچه برداشته می‌شود. سپس عدسی مصنوعی داخل چشم قرار داده می‌شود.

مراقبت‌های پس از جراحی

پس از جراحی کاتاراکت، رعایت مراقبت‌های ویژه برای اطمینان از بهبودی مناسب و پیشگیری از عوارض احتمالی ضروری است. برخی از نکات مهم برای مراقبت‌های بعد از عمل شامل موارد زیر است:

استفاده از داروها: پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب و آنتی‌بیوتیک‌ها را برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب تجویز کند. بسیار مهم است که داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید و از استفاده خودسرانه داروها خودداری کنید.

پوشیدن محافظ چشم: پزشک ممکن است برای محافظت از چشم تازه عمل شده یک پوشش محافظ (چشمی) تجویز کند. این پوشش باید در زمان‌های تعیین شده توسط پزشک استفاده شود تا از آسیب به چشم جلوگیری شود.

پرهیز از فعالیت‌های فیزیکی سنگین: به مدت چند هفته پس از جراحی، باید از فعالیت‌های فیزیکی سنگین و ورزش‌های شدید پرهیز کنید تا بهبود چشم به خوبی پیش برود و فشار اضافی به چشم وارد نشود.

پرهیز از تماس با آب: در روزهای اولیه پس از جراحی، باید از تماس مستقیم با آب، به ویژه در حمام یا استخر، خودداری کنید. این کار به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند.

عدم دست زدن به چشم: تا حد امکان باید از لمس کردن یا فشار آوردن به چشم جلوگیری کنید. دست زدن به چشم می‌تواند خطر عفونت و آسیب به محل عمل را افزایش دهد.

رعایت بهداشت: برای کاهش خطر عفونت، باید به بهداشت دست‌ها توجه کنید و از دست زدن به چشم با دست‌های ناپاک خودداری کنید.

مراجعه به پزشک: طبق برنامه تعیین شده توسط پزشک، باید به صورت منظم برای معاینات پیگیری مراجعه کنید تا وضعیت بهبودی چشم بررسی شود و مشکلات احتمالی شناسایی شود.

جمع بندی

کاتاراکت یا آب مروارید یکی از شایع‌ترین مشکلات چشمی است که به تدریج منجر به کدر شدن عدسی چشم و کاهش بینایی می‌شود. این بیماری به طور عمده در افراد مسن رخ می‌دهد، اما عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، بیماری‌های مزمن و آسیب‌های جسمی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب کاتاراکت، به ویژه جراحی، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و بازگرداندن بینایی کمک کند. مراقبت‌های پس از جراحی و رعایت نکات پیشگیری می‌تواند به حفظ سلامت چشم‌ها و کاهش خطر بروز کاتاراکت کمک کند.

تست بینایی در منزل با آسان درمان

اگر به دریافت خدمات تست بینایی احتیاج دارید و زمان کافی برای رفتن به درمانگاه را ندارید، پیشنهاد ما ،دریافت خدمات تست بینایی در منزل است. به منظور دریافت خدمات تست بینایی در منزل ، کافیست اپلیکیشن آد "آسان درمان" را نصب کرده ، درخواستتان را ثبت کرده و نزدیکترین درمانگر را به منزل خود  بیاورید.در کوتاه ترین زمان ممکن درمانگر مجرب آسان درمان به منزلتان خواهد آمد.