عوارض کمبود روی در بدن

روی (زینک) یک ماده معدنی کمیاب اما حیاتی برای بدن انسان است. این عنصر نقش مهمی در بیش از ۳۰۰ فرآیند آنزیمی ایفا می‌کند و برای عملکردهای بیولوژیکی متعددی ضروری است، از جمله عملکرد صحیح سیستم ایمنی، رشد و ترمیم سلولی، سنتز DNA و پروتئین، و حس چشایی و بویایی. با وجود اهمیت فراوان، کمبود روی در بدن می‌تواند اتفاق بیفتد و منجر به عوارض مختلفی شود که بر سلامت عمومی تأثیر می‌گذارند. شناخت نشانه های کمبود روی و دلایل بروز آن، گام اول در تشخیص و رفع این مشکل تغذیه‌ای است. در این مقاله از تیم تحریریه آسان درمان به بررسی عوارض کمبود روی، دلایل آن و راهکارهای مقابله با این وضعیت می‌پردازیم.

چرا روی برای بدن ما حیاتی است؟

قبل از پرداختن به عوارض کمبود روی، لازم است بدانیم این ماده معدنی چه نقش‌هایی در بدن دارد:

عملکرد سیستم ایمنی: روی برای توسعه و عملکرد صحیح سلول‌های ایمنی (به ویژه لنفوسیت‌هایT  (ضروری است و به بدن در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند.

رشد و نمو:  روی برای رشد و تقسیم سلولی لازم است و نقش حیاتی در رشد کودکان و بلوغ جنسی دارد.

ترمیم زخم: روی در فرآیند ترمیم بافت‌ها و بهبود زخم‌ها نقش دارد.

سنتز DNA و پروتئین : این عنصر برای ساخت مواد ژنتیکی و پروتئین‌ها ضروری است.

حس چشایی و بویایی: روی برای عملکرد صحیح جوانه‌های چشایی و سلول‌های بویایی لازم است.

فعالیت آنتی‌اکسیدانی: روی به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند.

دلایل رایج کمبود روی

کمبود روی می‌تواند ناشی از چندین عامل باشد:

 - مصرف ناکافی در رژیم غذایی: به خصوص در گیاه‌خواران (به دلیل وجود فیتات در غلات و حبوبات که جذب روی را کاهش می‌دهد)، افراد فقیر، و کسانی که رژیم‌های غذایی بسیار محدود دارند.

 - جذب ضعیف: برخی بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، بیماری سلیاک یا جراحی‌های دستگاه گوارش می‌توانند جذب روی را کاهش دهند.

 - افزایش دفع: بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری کلیوی مزمن و مصرف برخی داروها (مانند دیورتیک‌ها) می‌توانند منجر به افزایش دفع روی از بدن شوند.

 - افزایش نیاز: دوران بارداری و شیردهی، دوران رشد سریع در کودکان، و برخی بیماری‌ها (مانند عفونت‌های مزمن) نیاز بدن به روی را افزایش می‌دهند.

 - مصرف الکل: الکل می‌تواند هم جذب روی را کاهش دهد و هم دفع آن را افزایش دهد.

عوارض و نشانه های کمبود روی در بدن

کمبود روی می‌تواند بر روی چندین سیستم بدن تأثیر بگذارد و علائم متعددی ایجاد کند که شدت آن‌ها بسته به میزان کمبود متفاوت است. برخی از رایج‌ترین عوارض کمبود روی عبارتند از:

تضعیف سیستم ایمنی: این یکی از شناخته‌شده‌ترین عوارض کمبود روی است. افراد مبتلا ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌ها (مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و ذات‌الریه) باشند و دوره بیماری طولانی‌تر یا شدیدتری را تجربه کنند.

مشکلات پوستی: کمبود روی می‌تواند باعث خشکی پوست، اگزما، ضایعات پوستی شبیه به درماتیت، و کندی در بهبود زخم‌ها و بریدگی‌ها شود. آکنه نیز گاهی با سطح پایین روی مرتبط است.

ریزش مو: نازک شدن مو یا ریزش مو می‌تواند یکی از نشانه های کمبود روی باشد.

کندی رشد در کودکان: روی برای رشد طبیعی ضروری است. کمبود روی در کودکان می‌تواند منجر به تأخیر در رشد قدی، تأخیر در بلوغ جنسی و مشکل در افزایش وزن شود.

اختلال در حس چشایی و بویایی: از دست دادن یا کاهش حس چشایی و بویایی (هیپوگوزی یا آنوسمی) می‌تواند از علائم کمبود روی باشد، زیرا روی برای عملکرد صحیح جوانه‌های چشایی و گیرنده‌های بویایی لازم است. این موضوع می‌تواند منجر به بی‌اشتهایی نیز شود.

بی‌اشتهایی: به دلیل تأثیر روی بر حس چشایی و همچنین نقش آن در تنظیم اشتها، کمبود روی می‌تواند باعث کاهش اشتها شود.

مشکلات گوارشی:کمبود روی می‌تواند باعث اسهال مزمن یا مکرر شود.

خستگی و بی‌حالی: افراد مبتلا به کمبود روی ممکن است احساس خستگی مزمن و ضعف عمومی داشته باشند.

مشکلات باروری: کمبود روی می‌تواند بر تولید تستوسترون و اسپرم در مردان تأثیر بگذارد و با کاهش باروری مرتبط باشد. در زنان نیز ممکن است بر چرخه قاعدگی و باروری تأثیر بگذارد.

مشکلات بینایی: روی در متابولیسم ویتامین A (که برای بینایی ضروری است) نقش دارد. اگرچه ارتباط مستقیم کمتری نسبت به کمبود ویتامین A دارد، اما کمبود روی می‌تواند به طور غیرمستقیم بر دید در شب تأثیر بگذارد.

تشخیص کمبود روی

تشخیص کمبود روی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. آزمایش سطح روی در خون یکی از روش‌ها است، اما سطح روی در خون همیشه نشان‌دهنده کل ذخیره روی در بدن نیست. پزشک معمولاً با بررسی علائم بالینی، شرح حال تغذیه‌ای و پزشکی فرد و در صورت لزوم، انجام آزمایش خون، کمبود روی را تشخیص می‌دهد. در برخی موارد، پاسخ بدن به مکمل روی نیز می‌تواند در تشخیص کمک‌کننده باشد.

درمان کمبود روی و منابع غذایی روی

درمان کمبود روی معمولاً شامل دو بخش اصلی است:

 - تغییرات رژیم غذایی: افزایش مصرف غذاهای غنی از روی مهم‌ترین گام است. منابع خوب روی عبارتند از:

گوشت قرمز و مرغ

 - غذاهای دریایی (به ویژه صدف، میگو، ماهی)

 - حبوبات (عدس، لوبیا، نخود - اگرچه جذب روی از منابع گیاهی به دلیل فیتات کمتر است، اما همچنان منبع خوبی هستند)

 - مغزها و دانه‌ها (بادام هندی، تخمه کدو حلوایی، کنجد)

لبنیات (شیر، ماست، پنیر)

 - غلات کامل و غلات غنی شده (مانند نان‌های سبوس‌دار)

 - مصرف مکمل روی: در موارد کمبود روی متوسط تا شدید، پزشک ممکن است مکمل روی را تجویز کند. دوز و مدت زمان مصرف مکمل باید توسط پزشک تعیین شود. مصرف بیش از حد روی نیز می‌تواند عوارض جانبی (مانند مشکلات گوارشی یا تداخل در جذب سایر مواد معدنی مانند مس) داشته باشد، بنابراین مصرف خودسرانه دوزهای بالا توصیه نمی‌شود.

نتیجه‌گیری:

روی یک ماده معدنی ضروری با نقش‌های حیاتی در بدن است و کمبود روی می‌تواند منجر به عوارض متعددی شود که سیستم‌های مختلف بدن از جمله سیستم ایمنی، پوست، مو، و رشد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شناخت نشانه های کمبود روی به افراد کمک می‌کند تا در صورت مشکوک بودن به این کمبود، به پزشک مراجعه کنند. با تشخیص کمبود روی و دریافت درمان مناسب که شامل اصلاح رژیم غذایی و در صورت لزوم، مصرف مکمل روی تحت نظر پزشک است، می‌توان عوارض ناشی از این کمبود را برطرف کرده و سلامت عمومی را بهبود بخشید. اگر هر یک از علائم کمبود روی را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

آشنایی با بهترین مرکز نمونه گیری در منزل

بسیاری از افراد به دلیل مشغله های روزانه فرصتی برای مراجعه به آزمایشگاه و انجام انواع آزمایشات و نمونه گیری ها ندارند. در این صورت ارائه خدمات آزمایش و نمونه گیری در منزل توسط پزشکان مجرب و متخصص بهترین راهکار برای این افراد می باشد. آزمایشات تشخیص طبی در محیط آرام منزل راه حل ساده ای برای کسانی است که بدون مراجعه حضوری به آزمایشگاه، آزمایش خود را تحت نظارت کادر حرفه ای مجموعه " آسان درمان"  انجام می دهند.اگر فرد سالمندی دارید که ناتوان بوده و امکان حضور در آزمایشگاه را ندارد یا باردار هستید و امکان مراجعه به آزمایشگاه را ندارید، می توانید از خدمات تخصصی نمونه گیری آسان درمان بهره مند شوید و بدین گونه از وجود بیماری چون دیابت هر چه سریعتر آگاه شده و راه های درمان را در پیش بگیرید. برای اطلاع از هزینه ها و استفاده از این خدمت با شماره های مرکز تماس در بخش "تماس با ما" تماس بگیرید.